Ra mắt không gian trưng bày mỹ thuật ứng dụng và mỹ thuật dân gian

Phát biểu tại lễ ra mắt, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam Nguyễn Anh Minh cho biết, mỹ thuật ứng dụng và mỹ thuật dân gian là một phần không thể thiếu trong dòng chảy lịch sử phát triển của Mỹ thuật Việt Nam. Mỹ thuật ứng dụng và mỹ thuật dân gian bao gồm các loại hình tranh, tượng dân gian, các đồ dùng trong sinh hoạt... phản ánh đời sống tinh thần, kỹ năng nghề nghiệp tinh xảo, khả năng sáng tạo, bản sắc dân tộc và giá trị thẩm mỹ của nền văn hóa Việt Nam.

Không gian trưng bày mỹ thuật ứng dụng, mỹ thuật dân gian trước đây được trưng bày tại tầng 2 và 3 nhà B; tuy nhiên sau nhiều năm phục vụ công chúng, trang thiết bị đã xuống cấp, không còn đáp ứng được yêu cầu của khách tham quan. Năm 2022, được sự đồng ý của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã triển khai dự án chỉnh lý trưng bày Bộ sưu tập Mỹ thuật ứng dụng và Mỹ thuật dân gian. 

“Công nghệ số đang phát triển mạnh mẽ, số hóa hiện vật, ứng dụng công nghệ số vào trưng bày để làm mới cách giới thiệu bộ sưu tập, đổi mới trưng bày là nhu cầu của nhiều bảo tàng tại Việt Nam hiện nay, trong đó có Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Đối với hai bộ sưu tập mỹ thuật ứng dụng và mỹ thuật dân gian đặc sắc, giàu giá trị truyền thống của dân tộc, bên cạnh phương pháp trưng bày làm nổi bật giá trị thẩm mỹ của từng hiện vật, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam lựa chọn sử dụng công nghệ số nhằm gia tăng trải nghiệm đa giác quan cho du khách”, ông Nguyễn Anh Minh nhấn mạnh. 

Cũng tại buổi lễ, ông Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Giáo dục của Quốc hội chia sẻ: “Khi chúng ta biết cách định vị và đưa những giá trị mỹ thuật dân tộc vào dòng chảy của đời sống đương đại, thì đó chính là cách gìn giữ bản sắc qua nghệ thuật dân gian. Sự kết hợp giữa tinh hoa truyền thống và công nghệ hiện đại sẽ tạo ra sức hấp dẫn mới, những giá trị có khả năng chạm đến nhu cầu, thị hiếu của công chúng hôm nay”.

Ông Bùi Hoài Sơn nhiều lần nhấn mạnh triết lý làm văn hóa: “Công chúng luôn là trung tâm. Từ nhu cầu, nguyện vọng của họ, chúng ta phải phát triển những sản phẩm, dịch vụ, hành động phù hợp. Đó chính là phương thức quản trị văn hóa hiệu quả trong giai đoạn hiện nay”.

Bày tỏ sự trân trọng với những nỗ lực bảo tồn các giá trị văn hoá, truyền thống của bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, ông Bùi Hoài Sơn chia sẻ: “Sáng nay, ngay khi vừa đến bảo tàng, tôi đã thấy hình ảnh những em học sinh hào hứng tham quan, một khoảnh khắc thực sự truyền cảm hứng. Khi người trẻ tìm đến các thiết chế văn hóa, bảo tàng nghệ thuật, đó là tín hiệu đầy hy vọng cho tương lai của sự nghiệp phát triển văn hóa nước nhà. Tôi tin rằng, chính những hành động nhỏ, cụ thể nhưng mang tính lan tỏa sẽ thắp lên tình yêu, sự tâm huyết để mỗi người cùng góp phần vào sự nghiệp văn hóa. Không gian nghệ thuật ứng dụng, nghệ thuật dân gian sẽ là nền tảng bền vững để chúng ta bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc”.

Không gian trưng bày mỹ thuật ứng dụng và mỹ thuật dân gian là một trong những nội dung quan trọng của hệ thống trưng bày Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, góp phần phản ánh rõ nét lịch sử phát triển của mỹ thuật Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại. Tại đây giới thiệu chọn lọc một số hiện vật mỹ thuật ứng dụng tiêu biểu của một số dân tộc, và một số loại hình tranh, tượng dân gian, thể hiện vẻ đẹp trong tư duy thẩm mỹ, phản ánh đời sống tinh thần, kỹ năng nghề nghiệp tinh xảo, khả năng sáng tạo, bản sắc văn hóa dân tộc và giá trị thẩm mỹ của nền văn hóa Việt Nam. Hai phần trưng bày này luôn thu hút lượng lớn du khách trong và ngoài nước đến tham quan, nghiên cứu, tìm hiểu và thưởng ngoạn.

Với truyền thống lâu đời và đa sắc thái, mỹ thuật ứng dụng mang đậm tính dân gian, thể hiện qua trang phục, trang sức, nhạc cụ, vũ khí, đồ sinh hoạt, sản phẩm tín ngưỡng… Những sản phẩm này không chỉ gần gũi với đời sống mà còn mang giá trị thẩm mỹ, lịch sử và giáo dục sâu sắc, được lưu truyền qua nhiều thế hệ… Mỗi vùng miền, mỗi làng nghề, mỗi nhóm thợ đều mang đến những nét đặc trưng riêng, được hình thành từ điều kiện tự nhiên, môi trường sinh sống và phong tục tập quán riêng biệt. Nghệ nhân có thể làm việc chuyên nghiệp hoặc theo mùa vụ, tạo tác nhiều sản phẩm thủ công phù hợp với nguyên liệu sẵn có và nhu cầu của xã hội.

Bộ sưu tập mỹ thuật ứng dụng của Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam chọn lọc, giới thiệu một số hiện vật tiêu biểu như: Trang phục, trang sức, nhạc cụ, vũ khí, công cụ lao động, vật dụng sinh hoạt, đồ chơi trẻ em… của một số dân tộc. Những hiện vật này phản ánh sự phong phú về kiểu dáng, chất liệu, hoa văn, màu sắc và kỹ thuật tạo tác, đồng thời thể hiện vẻ đẹp trong tư duy thẩm mỹ, kỹ năng nghề nghiệp tinh xảo và bản sắc văn hóa dân tộc. Bộ sưu tập không chỉ cho thấy tính bản địa độc đáo mà còn minh chứng cho sự tiếp thu có chọn lọc tinh hoa văn hóa Viễn Đông và Đông Nam Á, từ đó tạo nên một tổng thể hài hòa, thống nhất, đa dạng song vẫn đậm đà bản sắc mỹ thuật Việt Nam. 

Mỹ thuật dân gian Việt Nam có truyền thống lâu đời, là kho tàng nghệ thuật đặc sắc, phản ánh đời sống tinh thần, khả năng sáng tạo và giá trị thẩm mỹ của nền văn hóa Việt Nam. Chủ đề của tranh và tượng dân gian bắt nguồn từ đời sống tinh thần, phản ánh ước vọng hạnh phúc, niềm tin, tín ngưỡng và luôn hàm chứa yếu tố giáo dục. Với hai loại hình chính là tranh và tượng, mỹ thuật dân gian không chỉ phục vụ tín ngưỡng, lễ hội, mà còn góp phần giáo dục đạo đức, nhân cách trong đời sống thường nhật.

Tượng dân gian cũng phong phú về chất liệu như đất nung, gỗ, kim loại..., phản ánh phong tục, tín ngưỡng, đời sống của các dân tộc qua từng thời kỳ. Có thể chia thành các nhóm: tượng sinh hoạt, tượng cảnh vật, theo tích truyện và tượng thờ. Miền Bắc có các trung tâm nổi bật như tượng đất làng Hồ (Bắc Ninh), Thổ Hà (Bắc Giang), tượng sứ Bát Tràng (Hà Nội)... Trong khi đó, Trường Sơn - Tây Nguyên nổi bật với tượng nhà mồ bằng gỗ mang phong cách dân gian đặc sắc.

Mỗi tác phẩm dân gian đều mang tính biểu tượng cao, thể hiện cảm xúc hồn nhiên, trong trẻo, nhân văn, là kết tinh của bàn tay tài hoa, trí tuệ và tâm hồn nghệ nhân. Cho đến ngày nay, mỹ thuật dân gian Việt Nam vẫn tiếp tục được gìn giữ, nghiên cứu, thưởng thức và truyền lại qua nhiều thế hệ. Một số dòng tranh, tượng đang dần được phục hồi, góp phần làm sống lại những giá trị nghệ thuật truyền thống giữa dòng chảy hiện đại.